Bitwa pod Racławicami

Do bitwy pod Racławicami doszło 4 kwietnia. Naprzeciwko siebie stanęły oddziały Tadeusza Kościuszki, składające się z około 4100 żołnierzy regularnego wojska i około 2000 kosynierów, dysponujące 12 działami. Po stronie rosyjskiej oddziały gen. A. Tormasowa w sile około 3000 żołnierzy i 12 dział. Oddziały polskie pod względem liczebności wyraźnie przeważały nad przeciwnikiem, jednakże zdecydowanie ustępowały mu pod względem uzbrojenia i wyposażenia. Gen. A. Tormasow, mimo znacznej przewagi liczebnej oddziałów T. Kościuszki, wydał rozkaz do ataku. Natarcie rosyjskie wywołało w szeregach powstańców spore zamieszanie. W chwili, kiedy sytuacja wydawała się niebezpieczna, Naczelnik zdecydował o przeprowadzeniu ataku na centrum wojsk gen. A. Tormasowa przy pomocy oddziału kosynierów i 4 kompanii piechoty oraz wsparciu artylerii. W natarciu, osobiście dowodzonym przez Naczelnika, kosynierzy rozbili część rosyjskich oddziałów piechoty i zdobyli kilka dział. Drugie natarcie oddziałów polskich skierowane zostało na prawe skrzydło wojsk gen. A. Tormasowa. Brawurowy atak kosynierów stanowił dla Rosjan kompletne zaskoczenie, doprowadzając w ich szeregach do paniki. Według słów gen. A. Tormasowa chłopi uzbrojeni głównie w kosy i piki nacierali na Rosjan z niewiarygodnym męstwem. Niezwykłą odwagą w ataku na rosyjską artylerię wykazał się oddział kosynierów dowodzony przez chłopa Wojciecha Bartosza (występuje również jako Wojciech Bartos). Bitwa została wygrana, a przybyły z odsieczą dopiero tuż przed zmrokiem oddział gen. Fiodora Denisowa, nie podjął już walki. Rosjanie stracili w bitwie około tysiąca zabitych, rannych i jeńców oraz 12 dział. Straty polskie były o połowę mniejsze.