Batalion „Wigry”

Konspiracyjna organizacja „Wigry” powstała 30 października 1939 roku z inicjatywy harcmistrzów. Do wiosny 1940 roku udało się pozyskać do organizacji ok. 100 harcmistrzów, podharcmistrzów i działaczy harcerskich. Plany te udało się zrealizować w 1943 roku, „Wigry” liczyły 250 osób, zorganizowanych w dwie kompanie. 30 października 1939 roku utworzono komendę harcerskiej organizacji wojskowej, pod nazwą „Wigry”, której celem było przygotowanie się do walki zbrojnej z niemieckim okupantem. Przez cały okres konspiracji organizacja działała równolegle do innych organizacji harcerskich: Szarych Szeregów, Hufców Polskich i organizacji harcerek Bądź Gotów. Prowadzono również nabór żołnierzy, aby osiągnąć stan osobowy odpowiadający liczebnością batalionowi. Udało się to zrealizować w 1943 roku, kiedy „Wigry” osiągnęły stan 250 żołnierzy, będących w większości instruktorami harcerskimi i wojskowymi. To spowodowało, że 1 listopada 1943 roku „Wigry” połączyły się z Szarymi Szeregami, które były znacznie liczniejsze, lecz miały niedostatki kadrowe. W lipcu 1944 r. stan liczebny batalionu wynosił około 500 żołnierzy. Był to batalion kadrowy, w jego skład wchodziło 3 kapitanów, 13 poruczników i 22 podporuczników. W momencie wybuchu Powstania batalion „Wigry” był skoncentrowany na Starym Mieście jako odwód komendanta Okręgu Warszawskiego AK. Na koncentrację dotarło ok. 300 wigierczyków. Po odwołanym wyjściu z Woli „Wigry” bronią jej do 6 sierpnia, uczestnicząc w krwawych walkach i ponosząc duże straty w ludziach (15 poległych, 25 rannych, 20 zaginionych). Za męstwo otrzymują 1 Virtuti Militari i 5 Krzyże Walecznych. W dniu 6 sierpnia następuje wycofanie na Stare Miasto. Od 27 sierpnia „Wigry” wraz z IV baonem WSOP „Dzik” tworzą zgrupowanie „Trzaska”. 1 i 2 września wigierczycy osłaniali ewakuację Starego Miasta kanałami. Część wigierczyków zdołała przejść kanałami do Śródmieścia, gdzie pod dowództwem rannego kpt. „Trzaski” utworzyli Oddział Bojowy, którym dowodzili kolejno: kpt. Leoncjusz Wancerski „Zaremba” i por. Jan Golański „Roman”. Po kapitulacji 133 „wigierczyków" z dowódcą - jako 9. kompania 36 pp Legii Akademickiej - opuściło Warszawę. Straty baonu „Wigry": Powstanie Warszawskie - 160 poległych, ok. 180 zaginionych i ok. 120 rannych.